ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါ ( Menigitis )

ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါ ( Menigitis )

…

အင္တာနက္ မွာေတြ႕ ရတာက မတ္လ ၅ ရက္ေန႔ မွာ

မႏ ၱေလး ေဆးရံုုၾကီးမွာ အဖ်ားျပင္းထန္တဲ့ ခေလး ၂ ေယာက္ ကိုု

ကုုသေပးေနရတယ္တဲ့ ..

မိတၳိလာေဆးရံုုႀကီးက လႊဲေပးလိုုက္တဲ့ ခေလး ၅ ေယာက္လည္း လက္ခံ

ကုုသေပးေနရတယ္တဲ့ .

အဲဒီခေလး ၅ ေယာက္လံုုးက သာစည္နားက ရြာေတြကတဲ့ .

ခေလးတေယာက္ ဆံုုးပါးသြားပါတယ္ တဲ့ .

မတ္လ ၇ ရက္မွာ တေယာက္ ၊ မတ္လ ၉ ရက္ေန႔ မွာ

ေနာက္ထပ္ ၂ ေယာက္ ဆံုုးပါးခဲ့ပါတယ္ .

မတ္လ ၁၂ ေန႔မွာ ေအာင္ျမင္သာရြာမွာ အလားတူ ဖ်ားတဲ့ ခေလးေတြ

ထပ္ေတြ႕ ရပါတယ္ တဲ့ .

ခေလး ၂ ေယာက္ ကိုုေတာ့ မိတၳီလာေဆးရံုုကိုု ပိုု႔ခဲ့ပါတယ္ .

ခုုခ်ိန္မွာေတာ့ ခေလးေတြ အေျခအေန ေကာင္းပါတယ္ တဲ့ .

.

ခေလးေတြကိုု ေသြးစစ္တဲ့အခါ ႏိုုင္ဆီးရီးယား ဘက္တီးရီးယား ပိုုး

( Neisseria meningititis group B bacteria, one of six serotypes )

ကိုု ေဖာ္ထုုတ္ႏိုုင္ခဲ့ပါတယ္ ။

ဒီပိုုးမ်ိဳးက ကပ္ေရာဂါ ( outbreak ) ျဖစ္ေစတတ္တဲ့ အစုုျဖစ္ပါတယ္ တဲ့ .

….

ဒီေတာ့ လူေတြက ဒီေရာဂါ အေၾကာင္း သိခ်င္လာၿပီ ။

စိတ္လည္း ပူလာၾကၿပီေပါ့ ။

ဒါေၾကာင့္ ခါေတာ္မီ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါ ( Menigitis ) အေၾကာင္း

တင္ျပအပ္ပါတယ္ ခင္ဗ်ား ။

..

ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ ( Menigitis ) ေရာဂါ အေၾကာင္း

…

ျဖစ္ေစသည့္ အေျခခံေပၚ မူတည္ၿပီး ( ၅ ) မ်ိဳး ခြဲျခားထာပါတယ္ ။

..

၁ ။ ဘက္တီးရီးယားပိုုးေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း ( Bacterial Menigitis )

ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ ျဖစ္ေစတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပိုုးမ်ားကေတာ့ .

Neisseria meningitidis

Streptococcus pneumoniae

တိုု႕ ျဖစ္ပါတယ္ ။

အလြန္ျပင္ထန္ပါတယ္ ။ အသက္ ေသေစႏိုုင္ပါတယ္ ။

ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အခ်ိဳ႕ အေျမွးေရာင္ ေရာဂါအတြက္

ကာကြယ္ေဆး ရွိပါတယ္ ။

ဘက္တီးရီးယား အေျမွးေရာင္ေရာဂါက ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္ ။

အသက္ရႈျခင္းမွ တဆင့္ ကူးစက္ပါတယ္ ။ ႏွာေခါင္း ၊ လည္ေခ်ာင္း မွာ

ထြက္ေသာ အရည္ ၊ ခၽြဲသလိပ္ မ်ားမွ ကူးစက္ပါတယ္ ။

နမ္းျခင္း ( kissing) မွ ကူးစက္ပါတယ္ ။ ခေလးငယ္မ်ားကိုု နမ္းရႈံ႕ ျခင္း

အေလ့အထကိုု သတိျပဳရမွာျဖစ္ပါတယ္ ။

.

၂ ။ ဗိုုင္းရပ္ပိုုးေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း ( Viral Meningitis )

ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ ျဖစ္ေစတဲ့ ဗိုုင္းရပ္ပိုုးမ်ားကေတာ့

Enterovirus

Arbovirus

Herpes simplex virus

တိုု႕ ျဖစ္ပါတယ္ ။

ဗိုုင္းရပ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါက ျပင္းထန္ေပမယ့္ ၊

ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ျဖစ္တာေၾကာင့္ေလာက္ မျပင္းထန္ပါဘူး ။

ကိုုယ္ခံစြမ္းအား (normal immune systems ) ေကာင္းေနသူေတြမွာ

ဒီအတိုုင္း ျပန္ေကာင္း လာတတ္ပါတယ္ ။

အခ်ိဳ႕ ဗိုုင္းရပ္အေျမွးေရာင္ေရာဂါအတြက္ ကာကြယ္ေဆး ရွိပါတယ္ ။

ဗိုုးင္းရပ္ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ ေ၀ဒနာရွင္ထံမွ တိုုက္ရိုုက္ကူးစက္နိုုင္ပါတယ္ ။

ဒါ့အျပင္ ဖ်ားနာျခင္းေနာက္ဆက္တြဲ ( complication ) ၀င္ၿပီး ဦးေႏွာက္ေျမွး

ေရာင္တာလည္း ျဖစ္ႏိုုင္ပါတယ္ ။

.

၃ ။ ဖန္းဂပ္ပိုုးေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း ( Fungal Menigitis )

ျဖစ္ေစတဲ့ ဖန္းဂပ္မ်ားကေတာ့

Cryptococcus

Histoplasma

တိုု႕ ျဖစ္ပါတယ္ ။

ပတ္၀န္းက်င္ေလထုုထဲမွာ ရွိေနတဲ့ ဖန္းဂပ္ မ်ိဳးမႈန္ ( Fungal Spores ) မ်ား

ကိုု ရႈရႈိက္မိရာက ကူးစက္ျခင္း ျဖစ္ရပါတယ္ ။

အထူးသျဖင့္ ဆီးခ်ိဳ ၊ ကင္ဆာ ၊ HIV ေရာဂါ ရွိေနသူမ်ားမွာ

ပိုုကူးစက္လြယ္ပါတယ္ ။

.

၄ ။ ကပ္ပါးေကာင္မ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း ( Parasitic Menigitis )

ျဖစ္ေစတဲ့ ကပ္ပါးကေတာ့

Angiostrongylus cantonensis

ျဖစ္ပါတယ္ ။

မဖြင့္ၿဖိဳးတဲ့ ႏိုုင္ငံေတြမွာ ေရထုု ညစ္ညမ္းမႈ ၊ ပတ္၀န္းက်င္ ညစ္ညမ္းမႈေၾကာင့္

ေရာဂါပိုုး ကူးစက္တတ္ပါတယ္ ။

.

၅ ။ ကူးစက္ျခင္းမဟုုတ္ေသာ အေျမွးေရာင္ ( Non infectious Menigitis )

တယာက္ထံမွ တယာက္သိုု႕ ကူးစက္ျခင္း မဟုုတ္ပဲ ၊ ရွိရင္းစြဲ ေရာဂါ မ်ား

ျဖစ္တဲ့ ကင္ဆာ ၊ လူးပတ္ ေရာဂါ ( systemic lupus erythematous တိုု႕

ေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ ၊ ေဆး၀ါးမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ ၊ ဦးေခါင္း ထိခိုုက္ဒဏ္ရာေၾကာင့္

ျဖစ္ေစ ၊ ဦးေႏွာက္ ခြဲစိတ္ကုုသမႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ ဦးေႏွာက္အေျမွးေရာင္ ျဖစ္ေစ

တတ္ပါတယ္ ။

.

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ( Signs and symptoms )

.

လူႀကီးမ်ားမွာ အထင္ရွားဆံုုးက ေခါင္းကိုုက္ျခင္း ( headache ) ပါပဲ ။

ေနာက္မွ ဇက္ခိုုင္လာပါမယ္ ( စမ္းသပ္သူက ေခါင္းကိုု မ ၿပီး လည္ပင္းေကြး

ညြတ္ခိုုင္းရင္ ေမးေစ့နဲ႕ ရင္ဘတ္ မထိႏိုုင္ေတာ့ပါဘူး ) ။

လည္ပင္းၾကြက္သားမ်ား ေတာင့္တင္းလာလိုု႕ ျဖစ္ပါတယ္ ။

ဒါေၾကာင့္ အေျခခံ သံုုးပြင့္ဆိုုင္လကၡဏာ ( The classic triad of diagnostic signs ) က

ရုုတ္တရက္ အျပင္းဖ်ားျခင္း ( sudden high fever )

ဇက္ခိုုင္ျခင္း ( nuchal rigidity )

စိတ္အေနအထားေျပာင္းျခင္း ( altered mental status )

တိုု႕ ျဖစ္ပါတယ္ ။

ဘက္တီးရီးယားအေျမွးေရာင္ေရာဂါမွာ 44 - 46 % မွာ ဒီ လကၡဏာ ၃ခ်က္

ေတြ႕ ရပါတယ္ ။

ေနာက္ထပ္ ထင္ရွားတဲ့ လကၡဏာက အလင္းေရာင္ေၾကာက္ျခင္း

( photophobia ) ျဖစ္ပါတယ္ ။

အလင္းေရာင္ ထိန္ထိန္စူးစူး မခံႏိုုင္ပါဘူးး ။

ဆူညံသံေၾကာက္ျခင္း ( phonophobia ) လည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္ ။

က်ယ္ေလာင္တဲ့ အသံေတြကိုု မခံႏိုုင္ပါဘူး ။

.

၆လေအာက္ လသားခေလးေတြမွာေတာ့ ငယ္ထိပ္ ေဖာင္းတင္းေနတတ္ပါတယ္ ။

( fontanelle can bulge )

ခေလးက အလြန္အီ ( irritable ) လာပါမယ္ ။

နည္းနည္းႀကီးတဲ့ ခေလးေတြမွာ ေျခေထာက္နာတယ္ ေျပာတတ္ပါတယ္ ။

ေျခဖ်ားလက္ဖ်ား ေအးစက္ၿပီး ၊ အေရျပား အေရာင္ ပံုုမွန္မဟုုတ္တာ ေတြ႕ ရ

တတ္ပါတယ္ ။

.

လူႀကီးအရြယ္ ဘက္တီးရီးယားအေျမွးေရာင္ ျဖစ္ရင္ ၇၀ % မွာ ဇက္ခိုုင္တာ

ေတြ႕ ရပါတယ္ ။

တျခားလကၡဏာမ်ား ( Other signs of meningism ) ကေတာ့ စမ္းသပ္သူ

ဆရာ၀န္မ်ား လုုပ္ၾကည့္ၾကတဲ့ positiveKernig's sign or Brudziński sign

ပဲ ျဖစ္ပါတယ္ ။

Kernig's sign ဆိုုတာက လူနာကိုု ပက္လက္အိပ္ခိုုင္းထားၿပီး

ေပါင္ကိုု တည့္တည့္ေထာင္ ၊ ဒူးကိုု ၉ ၀ ဒီဂရီ ေကြး ခိုုင္းပါတယ္ ။

အေျမွးေရာင္ေရာဂါ ရွိသူမွာ ဒူးကိုု အဲဒီထက္ ထပ္ဆန္႕ ရင္နာလိုု႕ ၊

ထပ္ဆြဲဆန္႕ ရင္ မခံနုုိင္ပါဘူး ။

Brudzinski's sign ကေတာ့ ပက္လက္အေနအထားမွာ လူန္ရဲ႕ ေခါင္းကိုု

ေျမွာက္ၿပီး လည္ပင္းကိုု ေကြးယူရင္ ၊ ဒူး နဲ႕ ေပါင္တိုု႕ အလိုုလိုု ေကြးလိုုက္လာ

ပါတယ္ ။

.

"jolt accentuation maneuver" ဆိုုတဲ့ နည္းနည္း ပိုုတိက်တဲ့ စမ္းသပ္မႈလည္း ရွိပါတယ္ .

လူနာေခါင္းကိုုက္ေနတယ္ ဆိုုရင္ ၊ လူနာကိုု ေရျပင္ညီအတိုုင္း ျမန္ျမန္ လွည့္

ခိုုင္းပါတယ္ ။ ေခါင္းကိုုက္တာ ပိုုဆိုုးမလာရင္ အေျမွးေရာင္တာ မဟုုတ္ဖူးလိုု႕

သတ္မွတ္ပါတယ္ ။

.

ဘက္တီးရီးယား Neisseria meningitidis ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ အေျမွးေရာင္

ေရာဂါကိုု "meningococcal meningitis" လိုု႕ ေခၚပါတယ္ ။

သူမွာ ထင္ရွားတဲ့ အခ်က္က လ်င္ျမန္စြာ ျပန္႕ ပြားလာတဲ့ အင္ျပင္ petechial rash မ်ား ျဖစ္ပါတယ္ ။

အင္ျပင္မ်ားကိုု ကိုုယ္ေပၚ ၊ ေျခေထာက္မ်ား ၊ ခံတြင္း ၊ မ်က္လံုုး ၊ လက္ဖ၀ါး ၊

ေျခဖ၀ါးေတြမွာ ေတြ႕ ရပါမယ္ ။

အင္ျပင္ေတြဟာ လက္ညိဳးနဲ႕ ဖိဆြဲ ၾကည့္ရင္ ျဖဴမသြားပဲ ၊ နီၿမဲ နီေနေနပါမယ္ ။

meningococcal meningitis ျဖစ္တိုုင္း ေပၚရမွာ မဟုုတ္ေပမယ့္ ၊ ေပၚရင္

ေတာ့ meningococcal meningitis ဆိုုတာ ပိုုေသခ်ာပါတယ္ ။

.

viral meningitis မွာ ေျခလက္ ပါးစပ္ တိုု႕ မွာ အင္ျပင္ထြက္တာ နဲ႕ အတူ

မ်ိဳးပြားအဂၤ ါမွာ ေရယံုု ( genital herpes ) ပါ ထြက္တတ္ပါတယ္ ။

.

ဒါေလာက္ဆိုုဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါ ( Menigitis )အေၾကာင္း

အၾကမ္းဖ်င္းေတာ့ သိႏိုုင္ၿပီထင္ပါတယ္ ခင္ဗ်ား ။

.

က်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစ

ေဒါက္တာျမင့္သိန္း

27/3/2016

Credit to  DrMyint Thein